De Leeuwarder Courant (LC) wordt op Ameland veel gelezen. De combinatie van goede landelijke en globale journalistiek en regionaal nieuws met veel aandacht voor zowel het noorden van de provincie Friesland als ons eigen eiland maakt de krant populair. Dat komt zeker ook door de bijdrage die geleverd wordt door de Amelander journalist Asing Walthaus en de eveneens van Ameland afkomstige allround fotograaf Jan Spoelstra. Die werd in februari in het zonnetje gezet: hij was 25 jaar verbonden aan de LC. In dit interview gaat hij na hoeveel foto’s hij maakte en welke. Het blijkt een spannende mix te zijn van foto’s gemaakt op wat hij de randen van het eiland Ameland noemt, aangevuld met portretfoto’s, sportfoto’s, natuurfoto’s en wat hij meer tegenkwam.

Welke foto maakte je het eerst?

Jan Spoelstra herinnert zich de eerste foto, die hij maakte voor de Leeuwarder Courant nog als de dag van gisteren. Hij was nog werkzaam bij Klein Vaarwater in die jaren. In de zomer van ’94 was er sprake van een enorme duinbrand en aangetrokken door het vuur gingen vele campinggasten erheen, maar raakten door de kurkdroge hagedoornvelden, die vlam vatten ingesloten door het vuur. ‘Ik heb ze via paadjes eruit kunnen leiden, doordat ik het gebied zo goed kende. Van die enorme brand heb ik foto’s gemaakt. Je gebruikte toen nog fotorolletjes. Ik heb het fotorolletje later op die dag via de veerboot naar Holwerd gebracht, waar iemand van de krant klaarstond om het aan te pakken. Helaas heb ik het rolletje niet meer. Maar dat enorme vuur, een echt Armageddon, waarbij wel doden hadden kunnen vallen, dat staat me nog helder voor ogen’.

Hoeveel foto’s zouden er in deze 25 jaar zijn gemaakt voor de Leeuwarder Courant?

Jan Spoelstra: ‘Nou, iedere week een of twee, soms drie. Dat zouden er dan zo’n 2.500 moeten zijn en ik denk dat dit wel een aantal is wat ongeveer zou kunnen kloppen’. Hij denkt na en komt met een voorstel: ‘Het liefst zou ik een thema willen noemen waarmee we foto’s kunnen kiezen. De meeste van de foto’s zijn afbeeldingen van gebeurtenissen die zich afspeelden op de rand van het eiland, aan het strand of op de rand van de Waddenzee, op de dijk of op het wad zelf’. Inderdaad selecteren we een aantal mooie strandfoto’s en zoeken naar wadfoto’s van deze in hart en nieren Amelander fotograaf. Het is echter al snel duidelijk dat we Jan Spoelstra door zo selectief de foto’s te bekijken tekort doen. Hij houdt ook duidelijk van andere genres: sportfoto’s, portretfotografie, natuuronderwerpen. foto’s van stranden overspoeld met juttersgoederen.

Een foto verscheen in alle Nederlandse kranten: de foto van een zeehondje, op de wereld geholpen door dierenarts Heere Schols na een bevalling op het terrein van Rijkswaterstaat.

Jan Spoelstra: ‘Ik moest die middag foto’s maken van een haringparty in restaurant Amjaad, tegenwoordig restaurant StrAnders. Ik werd gebeld door Dirk Visser, toen nog werkzaam bij Rijkswaterstaat, die me vertelde over een zeehondje dat aan het bevallen was, maar het jong leek niet geboren te kunnen worden. Dus tussen de haringpartij door glipte ik weg om op het strand te gaan kijken. Bij dat zeehondje heb ik van ’s middags twee tot half zeven zitten wachten en waken samen met Dirk. Voor fotograferen is tijd nodig. Er zouden twee artsen komen uit Pieterburen, maar toen die arriveerden bleken ze nog niet eerder een bevalling te hebben gedaan, een zeehond bevalt meestal probleemloos zelf op een rustige wadplaat. Het zijn de pups, die na hun geboorte in de problemen komen en opgevangen worden in Pieterburen. Na overleg met dierenarts Schols werd besloten om het moederdier te verplaatsen naar het terrein van Rijkswaterstaat, het strand was te druk en door het strandzand geen geschikte plek voor deze gecompliceerde bevalling. Het jong lag duidelijk verkeerd. Heere Schols had echter al heel wat achterstevoren liggende lammetjes op de wereld geholpen en slaagde erin om een touwtje aan te brengen en het jong naar buiten te trekken, ondanks het feit dat het jong met de haren van de dikke zeehondenvacht door de verkeerde ligging voor weerstand zorgde in het baringskanaal van de moeder. Moeder en kind werden overgebracht naar Zeehondencentrum Pieterburen’.

Altijd letten op het weer; wind, regen, storm, scheepvaartberichten

Jan: ‘Ik hou het weer voortdurend in de gaten, de hele redactie van de LC trouwens doet dat. Zo was Willem Bosma in 2007 al voordat de ladingen hout aanspoelden naar Ameland gekomen. We bleven de hele nacht op en op het strand, want in ieder huis op Ameland kon je aan de branding horen dat er zich tegen elkaar botsende voorwerpen in zee bevonden. Tegen de morgen vonden we bij paal 17 een bultje hout met een man er bovenop. Maar bij paal 20 tot 22 was het alleen maar hout in verschillende diktes en lengtematen wat ik zag. In de uren daarop was Ameland prettig ontregeld door de houtkoorts. Bij toen nog de Heksenhoed kwamen gloednieuwe jeeps, hun daken beladen met schurend hout bij het strand op naar boven. De jeeps zouden na deze dag niet meer nieuw zijn, verschillende auto’s stonden nadien bij de garage met doorgedraaide koppeling. ’s Middags was het strand weer leeg! De strandvonder had het nakijken. Het hout werd benut voor allerlei doeleinden: bij Klein Vaarwater is van dit hout een koffietafel gemaakt. Ook tijdens de storm van 28 oktober 2013 was ik voordat de storm echt uithaalde naar windkracht 12 en meer onderweg. Ik was erbij toen in Hollum de eerste bomen vielen. Later in Ballum was het leed in de Camminghastraat al geschied, de bomen lagen geveld op straat. Aangekomen in Nes vroeg ik me af wat ik er in vredesnaam deed, tussen de vallende bomen door heb ik een gezin met kleine kinderen gesommeerd om naar binnen te gaan, levensbedreigend was het, ook voor mij. Tegenover mijn ouderlijk huis bleek bij de buren de buitenmuur weggeblazen.

Omdat ik door de berichten wist wat er ging gebeuren, was ik ook op het strand toen de ladingen uit de overboord gevallen containers van het ms. Zoë het strand bereikten. Wat een verschil met het hout in 2007: toen was het strand volgestort met rijkdom, nu in 2019 was het meest rotzooi. Piepschuim viel op het strand uiteen en holde als een sneeuwbui voor de wind de duinen in. Maar ook nu kwam de Amelander bevolking met groot materieel, hielp iedereen van Amelander tot badgast mee en was de ergste ellende na een of twee dagen weer verdwenen’.

Op dinsdag 7 maart publiceerde de LC een grote door jou geschoten foto van schrijver Willem Schoorstra bij de uitgave van zijn nieuwe boek Erfskip. Het is bijna een verstilde foto, maar volop levendig door de lichtjes in zijn ogen en de flauwe glimlach vol trots over het nieuwe boek. Hoe ‘vang’ je zo de persoonlijkheid van iemand?

‘Bij dit interview ben ik met journalist Sietse de Vries meegegaan. Zittend bij dat interview, observeer je tot je weet wat je fotograferen wilt en maak je foto’s. Daarbij probeer je specifieke trekken van iemand in beeld te brengen. In dit geval maakte ik een serie van ongeveer 100 foto’s en dat deed ik met een kleine camera en zo onopvallend mogelijk. Sommige mensen spreken met hun handen, als dat het geval is moet je proberen om dat te vangen. Of ik word gevraagd om echtparen, die bijvoorbeeld hun 60-jarige trouwdag vieren, te fotograferen. Soms is een van de partners dement en daarbij valt de lege blik in de ogen op. Dan is het afwachten tot zich een ogenblik van aanhankelijkheid voordoet richting de gezonde partner, na zo’n lange liefde ontstaat zo’n moment haast altijd. Dan is het toch mogelijk om een mooie foto te maken met de dynamiek, waarvan er nog altijd iets over is tussen hen. Als ik naar mensen toe moet om een portretfoto te maken, ga ik eerst kennismaken. Als je daar zou staan met drie camera’s om je nek dan schrikken ze. Niet iedereen komt gemakkelijk over op een foto, niet iedereen is een natuurtalent. Dan moet je als fotograaf het hebben van een ongedwongen moment, daarvoor heb je geduld nodig, maar ook moet je vooraf al weten welke objecten je voor de compositie van de foto wilt mee fotograferen’.

Voor ons ligt een foto van twee dolfijnen met de duinen als achtergrond. Het kan haast niet anders of je hebt deze foto vanuit zee gemaakt. Hoe deed je dat?

Ik ga heel ver voor het maken van een goede foto. Bij het maken van foto’s tijdens het te water laten van de reddingboot ben ik meestal tot mijn kruis toe nat. Mensen vragen mij vaak hoe of het kan dat mijn foto’s zo mooi zijn en die van hen minder, ze omschrijven hun eigen foto’s als saai. Dank zij mijn opleiding tot beeldend kunstenaar kan ik snel fotograferen. Ik hanteer bij mijn foto’s een indeling, die ik ook bij een schilderij zou gebruiken. Ik verdeel daarbij de foto in drieën, zowel in de lengte als in de breedte en kies het onderwerp en ook wat er aan bij kan dragen om een exclusieve foto te worden. Nooit het onderwerp van de foto precies in het midden plaatsen, maar iets erbuiten. Soms een niet voor het onderwerp ter zake doend object op de voorgrond plaatsen. Het gebruik van de kleur rood is vaak een toevoeging. Deze foto van deze twee dolfijnen, een moederdier en een jong, maakte ik op 28 december(!). Berenkoud! Toen heb ik mijn broek uitgetrokken, ben de zee ingestapt, heb de foto’s gemaakt en heb daarna mijn broek weer aangetrokken. Beter zelf nat en je kleren droog dan andersom’.

We bespreken een foto, die Jan jaren geleden maakte van Dirk Visser, die een extreem dikke paling vast heeft en kijken vervolgens naar een foto van een roerdomp in de Vleijen.

Jan: ‘Alles draait om compositie, je moet alle elementen, die ertoe doen erbij betrekken. Het doel van je foto is het vertellen van een verhaal. In het geval van de aal is ook het gevecht te zien en de kracht van het dier. De paling was duidelijk in heel goede doen en er klaar voor om de lange zwemtocht te maken naar de Sargassozee om zich voort te planten. Wat ik in beeld probeerde te brengen was hoe de paling was vast gelopen in de Lange Dunen en gestuit was op een te grote barrière. In het geval van een schuwe vogel als de roerdomp stond ik in de Vleijen precies op de goede plaats. Geluk? Misschien… maar soms kun je met goed kijken of luisteren geluk voor een mooie natuurfoto afdwingen’.

Sportfotografie is iets waar je je bijna ieder weekend mee bezighoudt. Ook dat lijk je met veel plezier te doen.

Jan: ‘Wat ik in beeld wil brengen bij sportfotografie is dat er heftig wordt gestreden! Dat moet je op de foto kunnen zien, aan de sporters zelf maar soms ook aan de reacties op de gezichten van de supporters. Die momenten zijn niet vooraf te voorspellen. Ook nu weer probeer ik vooruit te kijken en mijn compositie van de foto op orde te hebben. Komt dan de sporter in beeld en zijn emoties als afzien, vermoeidheid en krachtsinspanning zichtbaar op de gezichten dan is een sportfoto wat ik ervan wil zien’.

Hoe zorg je dat je alles gefotografeerd krijgt vanaf een bepaalde hoogte.

Jan: ‘In mijn auto heb ik stukadoortrapjes bij me van verschillende hoogtes. Ze zijn van aluminium. Ik kan ze om mijn nek hangen en vervoeren naar waar ik ze nodig heb. (Lachend): Soms laat ik een klein kindje wat niet groot genoeg is om over iedereen heen te kijken er ook gebruik van maken. Dan heb ik nog een uitschuifbare mast bij me van acht meter om echt vanaf een hoogte bijvoorbeeld een groep mensen te kunnen fotograferen. En ik heb nog een laddertje bij me van twaalf treden, zodat ik kan klimmen tot de hoogte van een plafond. Tot nu toe werk ik nog niet met een drone, maar dat kan veranderen’.

Jan Spoelstra is na 25 jaar duidelijk nog steeds een gemotiveerd fotograaf met een brede belangstelling voor wat er voor zijn camera komt en gelukkig denkt hij nog niet aan stoppen, al wil hij wel wat meer tijd gaan inruimen voor schilderen. Behalve voor de Leeuwarder Courant fotografeert hij voor het Fries Dagblad, het Dagblad van het Noorden en de Dockumer Courant. Eigenlijk hebben alle Nederlandse kranten al wel eens een foto van hem gebruikt. Zo heeft hij voor zover het foto’s van Ameland betreft veel Nederlanders kennis laten maken met dit waddeneiland.