In de zonnige tweede augustusweek zit Tjeerd Nobel voor het museum. Hij ‘past even op’. Dat moet ook wel, want het museum loopt goed, gezinnen, maar ook stelletjes of ouderen komen de een na de ander binnen. Tjeerd Nobel is van 1948. ‘Een goed bouwjaar’, zegt hij. Hij is de jongste niet meer, maar eens als zestienjarige was hij dat wel. Hij vertelt, alsof het voor een Amelandse jongen de gewoonste zaak van de wereld was, hoe hij toen als vakantiehulp in een Deense garage in Stenderup werkte. Daar repareerde hij oldtimers, ‘er waren de wereld aan oude auto’s’. Verloor hij daar zijn hart aan deze prachtige monumentale auto’s? Had hij een uitzonderlijk talent, gevoel voor schoonheid en geduld genoeg om deze auto’s te renoveren en onderhouden? Hij sprak er over met zijn vader Klaas Nobel. Die gunde zijn zoon het voordeel van de twijfel en leende hem 10.000 harde, ouderwetse Hollandse guldens. Daarmee kocht hij zijn eerste oude auto en daarna nog vier oldtimers, restaureerde ze en verkocht ze weer. Zijn vader had goed gegokt, zoveel rente als toen kreeg hij nooit weer op een lening. Prachtige oldtimers staan nu in het hart van het Nobels Nostalgisch Museum.
Politiebegeleiding naar Bremen
‘Ik kocht met het geld van mijn vader de eerste auto, reed ermee naar Nederland, knapte de auto op en verkocht hem. Maar toen kocht ik er vier. Met vier chauffeurs, waarvan ikzelf de laatste was, gingen we richting Nederland. Alleen de eerste auto reed, de anderen waren verbonden met een touw. Vanaf Hamburg kregen we politiebegeleiding, een agent op een motor vóór en achter. Ik dacht: aardig dat ze dat zo doen, maar toen we bij Bremen moesten afslaan , sloeg de schrik me om het hart. We gingen duidelijk richting politiebureau. Vier auto’s achter elkaar vastgeknoopt met touw mocht niet op de Duitse autoweg. Ik kreeg een boete van 900 Duitse Marken en moest eerst betalen voordat de drie andere chauffeurs en ik in één auto naar Nederland mochten vertrekken. Daar ging mijn eerste winst… Thuisgekomen leende ik een nummerplaat van onze huisarts dokter Straatsma. Hij vroeg niet eens waarom. Maar ik reisde ermee naar Bremen, monteerde de plaat aan één van de auto’s en reed haar naar Nederland. Vervolgens deed ik dat nog twee keer en ik kon met de restauratie beginnen.’ (In het museum is goed te zien wat Tjeerd Nobel bedoelt met restaureren, alle auto’s zijn piekfijn in orde en glimmen de bezoeker tegemoet). Tjeerd vertelt verder: ‘Ik heb ze goed verkocht, mijn vader was tevreden’.
Sfeer van de vorige eeuw
Ballum is het dorp waar Tjeerd geboren werd, maar zijn vrouw Truus leerde hij kennen net buiten Buren, toen ze op Kiekduun kampeerde en gedurende een hele week ’s avonds in de ‘Branding’ ging stappen. Hoewel ze eerst niet wilde blijven op Ameland, veranderde dat gedurende de week en inmiddels zijn Tjeerd en Truus al 47 jaar getrouwd. Ze hebben vier prachtige dochters. Tjeerd is trots op zijn mooie dochters en ook op zijn kleinkinderen, waarvan kleindochter Mariëlle zijn liefde en zijn talent om oldtimers te besturen heeft geërfd.
Nergens op Ameland dan in Ballum zou een Nostalgisch museum zo goed passen als in Ballum, het dorp met zijn rijke geschiedenis. Eeuwenlang was hier het kasteel van de Cammingha’s en later de Oranjes gevestigd. Als één van de bezoekende gasten hem vraagt: ‘wanneer bent u begonnen met het verzamelen van de inventaris van dit museum?’ antwoordt hij: ‘Vijftig jaar geleden’. Zelf heeft hij totaal geen probleem om groot te denken, om in zijn hoofd een museum voor zich te zien. Dat was met het bestuur van de Gemeente Ameland helaas anders. Hij kreeg de handen niet op elkaar voor zijn plannen. ‘Ik ben er ziek van geweest’, bekent Tjeerd. De eerste contacten maakte hij rond 1990, maar pas in 2011 kon hij zijn museum openen, in een veel kleinere vorm dan hij zich had voorgesteld, maar toch… Hij vertelt over zijn oorspronkelijke plannen, over het hoefijzervormige plein, waaraan de gebouwen moesten grenzen, hoe de gasten op de ene kant een ingang binnen zouden komen en op het andere gedeelte het terrein zouden verlaten, hoe hij ook eetcafé de Boerderij, dat indertijd te koop kwam, had willen verwerken in zijn museumplannen. Met een restaurant, waarin menu’s zouden worden aangeboden, waaruit de gasten konden kiezen uit de jaren 1910, 1920, 1930. De plannen voor het restaurant moest hij opgeven, maar evengoed realiseerde hij met heel veel eigen werk en hulp van anderen dit prachtige museum. Eén persoon noemt hij met naam: Douwe de Vries uit Hollum. ‘Toen ik van de zolder was gevallen bij de bouw en mijn rug ernstig bezeerd had, heeft hij me geholpen. Hij heeft alle geveltjes gemaakt, die nu grenzen rond het pleintje. Ik heb hem beloond met een straatnaam in het museum: de Douwe de Vriesstraat.’
De wereld is groter dan Ameland
Sinds zijn eerste bezoek aan Denemarken, waar hij kwam samen met Hans Zijlstra, heeft zijn liefde voor oldtimers hem met tourritten over het continent van Europa gebracht. Zo reed hij ooit een tourrit via Portugal, waarvan Willem Duys verslag deed. Maar de oldtimers brachten hem ook naar de andere kant van de oceaan. ‘49 keer ben ik naar Amerika geweest, ik bezocht daar de grootste oldtimerbeurs ter wereld met 300.000 bezoekers per dag.’ Hij kocht daar wel eens een auto, maar wie het museum bezoekt, kan op het pleintje ook een drietal benzinepompen zien van Shell. Prachtige oude benzinepompen, helder verlicht, waarvan één afkomstig uit Frankrijk, maar ook één uit de USA. ‘Ik had die keer op de beurs een oldtimer gekocht, maar de pomp ook. Die hebben we gedemonteerd en toen samen met de auto laten verschepen als onderdelen. Het demonteren was veel werk, een enorme klus.’ Het is nu een van de pronkstukken uit het museum. Dat verschepen van een oldtimer uit de USA klinkt uit de mond van Tjeerd als een sinecure, maar dat was het natuurlijk niet. ‘Soms was het fiscaal financieel aantrekkelijker om eerst als aankomst voor Engeland te kiezen en vanaf daar de auto te op halen’. Dat hij weken lang op zijn nieuwe aankoop moest wachten, nam hij voor lief, het op de plaats van bestemming opnieuw monteren ook.
Nostalgische leefwereld uit de vorige eeuw
Tjeerd had een zeer succesvol fietsverhuurbedrijf. Nog steeds kun je bij Nobels Fietsverhuur het nieuwste van het nieuwste huren op het gebied van fietsen, tandems, steps, kinderfietsen en fietsen met baby- en kindervervoer op de meest ingenieuze wijze. Bij Fietsverhuur Nobel houden ze van fietsen. Het bedrijf wordt nu gerund door zijn oudste dochter en haar man. Toch, ondanks zijn oog voor de nieuwste snufjes op fietsgebied houdt Tjeerd van de nostalgie en levenswijze van de vorige eeuw. Hij verzamelde in de afgelopen vijftig jaren alles uit de voorbije eeuw wat het zo herkenbaar maakt. Zo vindt u in zijn museum een atelier, met de naaimachines van uw oma, of als u zelf geboren bent in die eeuw: de naaimachines van uw moeder waarop u zelf leerde naaien. Strijkijzers in allerlei vormen met verschillende warmtebronnen maken het atelier compleet. U vindt er de kapperssalon waar uw vader na een werkweek op zaterdagmorgen heen ging en dan geknipt en geschoren en voorzien van de laatste nieuwtjes en grappen weer vandaan kwam. De schoenmaker, waar de geur van leer, die zo kenmerkend was bij de schoenmaker nog te ruiken is. Bij de kruidenier is de sunlightzeep te vinden, op straat loopt een ‘pietereulieboer’. Hij leverde de petroleum, die in alle gezinnen gebruikt werd om te koken en voor verlichting. U vindt in het museum een schoollokaal, maar ook een hoedenzaak en een lingeriezaak, waar je toen nog kamizooltjes kocht in plaats van hemdjes. Het mooist en meest sfeervol is het pleintje, grenzend aan een grammofoonzaak. Daar staan de oldtimers verzameld, maar ook motoren. En vergist u zich niet: alles functioneert nog. Toch zijn de auto’s inmiddels meer dan 100 jaar oud. Mooi zijn de geklede ‘mensen’, zoals bijvoorbeeld de politieman in uniform, die de sfeer van toen benadrukken. Net als het uithangbordje post, telegraaf, telefoon bij het postkantoor… Sinds de coronacrisis is het niet meer vanzelfsprekend dat u van Tjeerd of van zijn rechterhand Ben Visser een rondleiding door het museum krijgt. Er zijn boeken gemaakt, die u meenemen door het museum en een beschrijving geven. Het is mooi om de bijzonderheden zo uitgebreid beschreven te kunnen lezen. Natuurlijk zijn er ook de eerste fietsen te zien, een enorme verzameling fietsbellen en fietslampen: met kaarsverlichting, of verlichting door middel van petroleum en carbid. U vindt u zelfs een bakkerij, waar de ouderwetse speculaasjes vandaan kwamen. Pas echt gezellig wordt het echter als Ben Visser in het huiskamerkroegje, zoals er vroeger op Ameland velen waren, zijn accordeon pakt en ‘De klok van Arnemuiden’ speelt voor de bezoekers van het museum.
Ambachtelijke Dag in Ballum
Op 28 juli op de Ambachtelijke Dag hield Tjeerd het museum gesloten. Op die dag waren de oldtimers weer te bewonderen buiten het museum, rijdend door de Camminghastraat. Kleindochter Mariëlle, vriend Herman Molenaar, samen met Sybrand van der Haring en Tjeerd Nobel zelf bestuurden de auto’s. ‘De mensen vinden het mooi. En ik vind het erg leuk dat Mariëlle dat zo oppakt’, vertelt Tjeerd. ‘Samen hebben we pas nog een oldtimerrit gereden: de Utrechtse Heuvelrugrit’.
Nostalgie bewaren
Een van de bezoekers van deze middag woont in Canada. Ze is geëmigreerd, maar als klein meisje kwam ze regelmatig op Ameland en nu is ze terug. Ze is samen met een vriendin, die Ameland ook goed kent. Ze heeft zich ingelezen en komt met een gewetensvraag voor Tjeerd en kijkt daar wat ondeugend bij zijn kant op. ‘Ik heb gelezen dat uw vrouw over u zegt, dat ze liever had gewild dat u een postzegelverzameling als liefhebberij zou hebben.’ Tjeerd schatert: ‘Ja, dat schijnt ze weleens gezegd te hebben. Maar ik heb het geluk, dat ik een vrouw heb, die goed vindt wat ik doe. Mijn interesse is het in beeld brengen van de vorige eeuw van de eeuwwisseling tot de tijd van Elvis Presley, daar liet ze me vrij in. Maar voor een privéverzameling is het enorm, dat begrijp ik wel’. Hij vertelt hoe hij al acht jaar vecht tegen prostaatkanker, wat hij onder controle heeft. Leven met medicijnen, daar weet hij alles van. Maar vertelt hij verder: ‘er waren altijd mensen, die in mijn ideeën geloofden, zoals mijn vader bijvoorbeeld. Hij was belangrijk voor mij’, en nu zijn er vrouw, dochters en kleinkinderen. ‘Ik heb een mooi leven’, concludeert hij, als hij gevraagd heeft aan een bezoeker, hoe hij het museum vond. ‘Leuk, interessant’, antwoordt de bezoeker. En om te illustreren hoe men het museum waardeert, draagt Ben Visser negen (!) boeken met enthousiaste reacties binnen, die gasten schreven na een bezoek aan het museum. Gelukkig dat Tjeerd indertijd zijn ideeën heeft uitgevoerd!
