Net verhuisd naar Overijssel, in de buurt van Deventer, gingen wij op onderzoek in het archief van de stad. Het is een van onze gezamenlijke liefhebberijen: even kijken of we historische documenten over Ameland kunnen vinden. Inmiddels hebben we allerlei archieven in Nederland en zelfs in het buitenland bezocht. Waar we ook komen, altijd blijken er lijntjes naar het eiland te lopen. En jawel, ook in Deventer deden we een gouden vondst. Een akte uit 1046, waarmee Keizer Hendrik III zijn eigendommen Ameland en Deventer aan een bisschop heeft geschonken. Bijna duizend jaar geleden… Dat zal het oudste archiefstuk over het eiland zijn! De fortuinlijke bisschop heette Bernulfus. Wat een grappig toeval: hiervoor woonden we jaren in de Bernulfusstraat! Het kon niet mooier.

Een lichte twijfel rammelde in onze hoofden. Waarom hadden we nooit eerder over deze schenking van Ameland gehoord? We kennen de verhalen over de adellijke familie Cammingha, die hier vanaf het einde van de Middeleeuwen de scepter zwaaide. Voor die tijd zou het eiland in bezit zijn geweest van een klooster in Foswerd. Waarom is de keizerlijke akte niet in de geschiedenisboeken opgenomen? In een encyclo-pedie uit de 19e eeuw vinden we een vermelding, bij de B van Ber-nulfus. Hier staat dat keizer Hendrik III de bisschop rijkelijk bedeeld had met gronden in Friesland en Drenthe, een landgoed in Groningen, 'de stad Deventer en Ameland'. Ameland!

Onze vondst in het Deventer archief blijkt geen origineel. Het is een handgeschreven kopie in het 'olde in papier gescreven copienboeck' van de stad rond 1500. Het kriebelige handschrift is haast niet te ontcijferen. Gelukkig is in het archief een vertaling voorhanden. Een Deventer archivaris heeft zich begin 18e eeuw ingespannen om historische documenten over de stad uit te geven, waaronder deze keizerlijke schenking. Nieuwsgierig bladeren we in het vuistdikke boek naar de akte. Het Latijn slaan we over, het Nederduits is voor ons net te lezen. Het blijkt te mooi om waar te zijn. Hamaland staat er, geen Ameland. Hamaland?

Hamaland was in de vroege Middeleeuwen de aanduiding van het gebied rond Deventer. De keizer schonk de stad en de ommelanden… Dat we dat niet eerder bedacht hebben! Nou ja, we hoeven ons niet voor de kop te slaan. Hamaland komt na de 11e eeuw niet meer voor in de bronnen. Geen wonder dat het in de vergetelheid is geraakt. Zo zeer, dat de Deventer archivaris die eeuwen later de inventaris maakte, kalmpjes noteerde dat het in de keizerlijke akte uit 1046 om Ameland ging. En wij opgetogen op onze fiets stapten, om in het stadsarchief deze gouden vondst te gaan bekijken. 'Als het te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dat vaak ook zo…'

Inmiddels hebben we een ander lijntje naar Ameland ontdekt. Ons nieuwe huis blijkt op het voormalige landgoed te staan van jonkheer Teding van Berkhout. De ondernemer die eind 19e eeuw de Waddenzee wilde inpolderen. Vanuit Overijssel vertrok hij naar Ameland om een dam naar de vaste wal te bouwen. Een ambitieus project dat overigens compleet mislukte.
Gelukkig, lijntjes van hier naar Ameland lopen er altijd.

Marieke Robijn-Voorn